گروه بین‌الملل مشرق - منابع نزدیک به خاندان سعودی از تلاش های گسترده شاه سعودی برای پیاده کردن مدل انتقال قدرت قطری در عربستان با هدف واگذاری سلطنت به پسرش شاهزاده «محمد بن سلمان» خبر می دهند.

به نظر می رسد، داخل خاندان سعودی تحرکات و اقدامات مهمی در جریان است که موجب به پا شدن طوفانی بزرگ از تغییر و تحولات در آل سعود خواهد شد و راس قدرت حاکمه در عربستان را نشانه بگیرد.

پایگاه اینترنتی اماراتی «مجله شئون خلیجیه» ضمن اعلام این خبر در گزارشی مفصل و مشروح که «ساعتی پس از انتشار حذف و از روی صفحه برداشته شد» به افشای تغییر و تحولاتی پرداخت که در خفا درون خاندان سعودی حاکم بر عربستان در جریان است و پیش بینی کرد که خیلی زود شاهد برملا شدن این اقدامات و اعلام خبر این تحولات و تغییرات در عربستان خواهیم بود.

به نوشته این پایگاه اماراتی تغییر و تحولات جاری در خاندان سعودی «محمد بن سلمان»، جانشین ولی عهد و وزیر دفاع این کشور، معاون دوم رئیس شورای وزیران و رئیس شورای رشد و امور اقتصادی عربستان و پادشاه واقعی این کشور و سومین شخصیت و مقام سعودی پس از پادشاه و ولی عهد عربستان را دربر می گیرد.

اطلاعات به دست آمده تاکید می کند، تحرکاتی داخل خاندان سعودی آغاز شده تا نمونه قطری انتقال قدرت، در عربستان اجرا شود و به این ترتیب قدرت در خاندان حاکم بر کشور از از پدر به پسر و در قید حیات پادشاه به فرزند وی منتقل شود.

به این ترتیب، همان گونه که ژوئن 2013 میلادی شاهد برکناری شیخ «حمد بن خلیفه آل ثانی»، امیر وقت قطر و به قدرت رسیدن شیخ «تمیم» پسر وی در این کشور بودیم، تحرکات و اقداماتی داخل خاندان سعودی جهت نسخه برداری از این مدل تغییر قدرت آغاز شده و این احتمال وجود دارد، ظرف روزها و هفته های آتی شاهد اعلام سلطنت «محمد بن سلمان» و برکناری پدرش «سلمان بن عبد العزیز آل سعود» از قدرت در عربستان باشیم.

در صورت پیاده شدن این مدل تغییر قدرت، عملا دست «نایف بن عبد العزیز»، ولی عهد عربستان سعودی که سمت معاون رئیس شورای وزیران و وزیر کشور عربستان را هم در اختیار دارد، از رسیدن به سلطنت کوتاه خواهد شد، کسی که آمریکا و غرب او را «مرد قدرتمند» عربستان می خوانند و دارای مقبولیت بسیار نزد محافل غربی و آمریکایی در پرونده مبارزه با تروریسم و رسیدگی به پرونده های امنیتی مهم و حساس و وارد آوردن ضربات پیشگیرانه به هسته های تروریستی و مسلح و بازداشت بسیاری از افراد قرار گرفته در فهرست تروریسم عربستان است.

قدرت کنونی در عربستان سعودی

منابع آگاه عربستانی در این خصوص تصریح می کنند، خاندان ملک سلمان گام های مهم و بزرگی را در این راه برداشته و می توان گفت، مقدمات اولیه برای انتقال قدرت توسط این خاندان تدارک دیده شده و هم اکنون تلاش می شود، فضا و شرایط داخلی عربستان برای اعلام خبر این تغییر آماده و مهیا شود، این درحالی است که از زمان آغاز سلطنت ملک سلمان، اداره امور سیاسی، نظامی و اقتصادی عربستان به دلیل کهولت سن و بیماری عملا در دست «محمد بن سلمان» است.

اگرچه گفته شده که خاندان ملک سلمان گام هایی را در راستای این تغییر و تحول سرنوشت ساز و بسیار مهم داخل آل سعود برداشته اند، اما پیش بینی می شود، اقدام آنها با مخالفت و اعتراض گسترده شاهزادگان سعودی به ویژه 6 شاهزاده بزرگ آل سعود مانند «طلال بن عبد العزیز» که بیعت با ملک سلمان و ولی عهد و جانشین ولی عهد را رد و آن را بیعتی غیر قانونی و نامشروع توصیف کرده بود، مواجه شود.

محافل نزدیک به خاندان حاکم سعودی و کارشناسان امور عربستان در این خصوص به اقدامات بی شماری اشاره می کنند که خاندان سلمان را به تعجیل در انجام این تغییر و تحولات و اعلام تجدید نظر در هرم قدرت در این کشور وادار می کند و به اقدامات و تحرکات غیر منتظره و از پیش برنامه ریزی نشده ملک سلمان از جمله بازدید وی از برادران و دایی های سدیری الاصل اش اشاره می کنند.

به گفته این محافل ملک سلمان در این اواخر به همراه «خالد بن سلمان»، یکی از فرزندانش که در نیروی هوایی عربستان خدمت می کند، از برادرش شاهزاده طلال بن عبد العزیز در خانه وی و با حضور فرزندان طلال بازدید کرد.


دیدار با دایی های سدیری

در ادامه ملک سلمان به دیدار دایی های سدیری الاصل اش می رود و بنابر آنچه منابع نزدیک به محمد بن سلمان در این باره منتشر کردند، پادشاه سعودی در این دیدار با شاهزاده شاعر خاندان سعودی «خالد احمد السدیری» خاطرات دورانی را مرور کردند که ملک سلمان، امیر نجران بود و خالد الاحمد در مدح وثنای سلمان شعر سروده بود.

بازگشت غیر منتظره رئیس هیئت بیعت سعودی

بازگشت غیر منتظره و بدون مقدمه شاهزاده «مشعل بن عبد العزیز» به عربستان، آن هم پس از دوره طولانی دوری از کشور و رد بازگشت به ریاض از دیگر رخ دادهای مهمی بود که نگاه ها را در خاندان سعودی به خود جلب کرد.

شاهزاده مشعل از جمله شاهزادگان خاندان سعودی بود که بیعت با محمد بن سلمان، به عنوان جانشین ولی عهد و محمد بن نایف به عنوان ولی عهد، پس از برکناری «مقرن بن عبد العزیز»، از منصب ولی عهدی و زیر پا گذاشتن تصمیم هیئت بیعت سعودی در انتصاب مقرن به سمت جانشین ولی عهد را رد کرده بود و این منجر به بروز اختلافاتی شدید بین مقرن و ملک سلمان و محمد بن سلمان شده بود.

آنچه روشن و عیان است، اینکه بازگشت مقرن براساس توافقاتی صورت گرفته که به تازگی با وی حاصل شده و او را راضی به بازگشت به عربستان کرده است.

همچنین باید از توافقات حاصل شده بین محمد بن سلمان با شاهزاده معارض سعودی «سعود بن سیف النصر» یاد کرد که از جمله بارزترین مخالفان ولی عهدی محمد بن نایف و انتصاب محمد بن سلمان به سمت جانشین ولی عهد بود و در اعتراض به این انتصابات صفحه شخصی خود در «توئیتر» را به حمله علیه محمد بن سلمان اختصاص داد و او را به غارت و چپاول اموال عمومی و بیت المال متهم می کرد.

بن سیف النصر همچنین از شاهزادگان سعودی خواسته بود، جهت برکناری ملک سلمان از قدرت و محمد بن سلمان و محمد بن نایف از مناصب اشان اقدام و به جای سلمان، «احمد بن عبد العزیز» به پادشاهی منصوب کنند.


تحرکات گسترده

کارشناسان امور عربستان بر این باورند، تحرکات اخیر ملک سلمان و دیدار با آن دسته از برادرانش که با انتصاب محمد بن نایف به سمت ولی عهد و محمد بن سلمان به سمت جانشین ولی عهد مخالف بودند، با این هدف صورت می گیرد که زمینه اعلام سلطنت محمد بن سلمان را فراهم کند، به ویژه آنکه هیچ یک از این دیدارها پوشش خبری و رسانه ای داده نشدند و خبر آنها توسط شاهزادگان سعودی به بیرون درز یافته است.

از دیگر اقدامات صورت گرفته توسط شاه سعودی در این راستا فرونشاندن صدای معارضان در خاندان سعودی و آرام کردن تنش ها و بحران ها و اختلافات داخل آل سعود و بستن پرونده کیفری برخی شاهزادگان و شخصیت های دینی و مذهبی سعودی از جمله «عبد العزیز بن فهد»، پسر پادشاه اسبق عربستان بود که به دست داشتن در قضیه ربودن «سلطان بن ترکی (ثانی) عبد العزيز آل سعود» (متولد 1968)، پسر شاهزاده «ترکی (ثانی) عبد العزيز آل سعود» در ژنو شده بود، همچنین بستن پرونده شیخ «صالح بن عبد العزيز آل الشيخ»، وزير امور اسلامی کنونی عربستان که متهم به همدستی با عبد العزیز بن فهد و برنامه ریزی در اقدام ربودن شاهزاده سلطان بن ترکی شده بود و در خارج عربستان در تبعید به سر می برد، اما از عفو ملک سلمان برخوردار شد و به عربستان بازگشت، اقدامی که تنش و بحرانی بزرگ میان شاهزادگان سعودی به وجود آورد.


چرا سلطان بن تركی در ژنو ربوده شد

اگرچه تحقیقات نشان می دهد که عبد العزیز بن فهد در ربودن سلطان بن ترکی دست داشته، اما وی حکومت سعودی را به این اقدام متهم می کند، چون وی از جمله اولین افراد در خاندان سعودی به شمار می آید که خواستار اصلاحات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی فراگیر و مبارزه با فساد حاکم بر وزارت دفاع و وجود شفافیت در حکومت سعودی و گسترش دایره مشارکت های سیاسی و استقلال دستگاه قضایی عربستان شده بود. به همین دلیل وی در ژنو ربوده می شود و در منزلش در ریاض تحت اقامت اجباری و زیر نظر قرار می گیرد.

سعود بن سيف النصر و سرنوشت نامعلوم

به اعتقاد صاحبنظران، سعود بن سيف النصر چون سرنوشتی که سلطان بن ترکی به آن دچار شد، را دید، بیمناک شد و به همین دلیل توئیت های خود را متوقف کرد، به ویژه آنکه در آخرین توئیت های خود مستقیما شاه عربستان را مورد انتقاد قرار داده بود.

به این ترتیب سعود بن سيف النصر یک باره و بدون اطلاع قبلی از 10 سپتامبر گذشته توئیت های خود را متوقف کرد، در حالی که در آخرین آنها، «احمد بن عبد العزيز» را پادشاه قانونی عربستان خوانده و از ادامه توئیت هایش به دلیل شرایط خاص خویش عذر خواسته بود.

سعود بن سيف النصر در یکی از آخرین توئیت هایش از فروپاشی داخلی خاندان سعودی سخن گفته بود و دلیل این امر را سکوت در برابر اولین خطا و ادامه سکوت در برابر خطاهای دیگر و انباشت خطاها دانسته و از شاهزادگان سعودی خواسته بود، به حمایت مخفیانه اکتفا نکنند، بلکه اعتراض ها و انتقادات خود را علنی و آشکار کنند و این آخرین توئیت سعود بن سيف النصر شمرده می شد.

آیا هیئت بیعت تشکیل جلسه خواهد داد

با بازگشت مشعل بن عبد العزیز، رئیس هئیت بیعت سعودی هم اکنون این سوال مطرح است که آیا این هئیت تشکیل جلسه خواهد داد و در نشست آتی خود محمد بن سلمان را به عنوان پادشاه عربستان منصوب خواهد کرد، به ویژه پس از اقداماتی که از سوی ملک سلمان برای آرام کردن فضای حاکم بر خاندان سعودی و از بین بردن تنش های موجود بین شاهزادگان و بین شاه و شاهزادگان معارض شاهد آن بودیم و در نظر گرفتن این موضوع که محمد بن سلمان از 34 رای هیئت بیعت توانست موافقت 28 رای را با انتصابش به سمت جانشین ولی عهد به دست آورد.


جلب رضایت 6 شاهزاده معارض سعودی
 
درست است که محمد بن سلمان رای موافق 28 عضو هیئت بیعت را به دست آورد، اما در این بین 6 رای با انتصاب وی به سمت جانشین ولی عهد مخالف بودند که عبارتند از:

- شاهزاده بندر بن عبد العزيز آل سعود (1341 هـ / 1923م)، پسر دهم ملك عبد العزيز آل سعود بنیانگذار پادشاهی سعودی
- شاهزاده عبد الرحمن بن عبد العزيز آل سعود (1931م)، معاون سابق وزير دفاع و نیروی هوایی عربستان، پسر شانزدهم ملك عبد العزيز
- شاهزاده متعب بن عبد العزيز آل سعود (1350هـ / 1931 م)، وزير سابق امور شهری و روستایی عربستان، پسر هفدهم ملك عبد العزيز
- شاهزاده طلال بن عبد العزيز (1350 هـ / 1931 م)، پسر هجدهم ملك عبد العزيز که مناصب متعددی را تصدی کرده و رهبر جنبش «امراء الاحرار» است که خواستار تشکیل حکومت سلطنت مشروطه و جدایی خاندان سعودی از فضای سیاست و عرصع سیاسی شده بود
- شاهزاده ممدوح بن عبد العزيز آل سعود (1939 م)، پسر بیست و هشتم ملك عبد العزيز
- شاهزاده عبد الإله بن عبد العزيز آل سعود (1942 م) پسر بیست و نهم ملك عبد العزيز و مشاور ملک سلمان
در این بین شاهزاده طلال با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی اینترنت هرگونه بیعت و اطاعت از انتصاب های جدید را رد کرد.


تشدید اوضاع

سعود بن سيف النصر در یکی از توئیت های خود با اشاره به تشدید اوضاع سیاسی و اقتصادی، کاهش شدید قیمت نفت و افزایش بدهی های عمومی از اعضای خاندان سعودی درخواست می کند که نشست فوق العاده ای را برگزار و تغییراتی در مناصب مهم ایجاد کنند و با انتصاب افراد شایسته و کارآمد در راس امور بدون توجه به اینکه از چه نسلی هستند، کشور را از اوضاعی که در آن گرفتار آمده نجات دهند، به ویژه آنکه هنوز 13 شاهزاده از نسل اول شاهزادگان سعودی در قید حیات بسر می برند و دارای مهارت ها و تجارب بسیار در عرصه های مختلف اداره امور کشور هستند و در میان آنها کسی که مسن تر است، باید اداره امور عربستان را در دست گیرد و به عنوان پادشاه منصوب و منصب عجیب و نامانوس جانشین ولی عهد لغو شود.

هدر دادن میلیاردها دلار

سعود بن سيف النصر در پیامی دیگر که ادامه پیام پیشین وی شمرده می شد، با اشاره به ناتوانی ملک سلمان در اداره امور کشور و سپردن آن به محمد بن سلمان از هدر رفتن 160 میلیارد دلار از سرمایه ملی و برداشت 100 میلیارد دلار دیگر از ذخایر پولی عربستان توسط لجيب محمد بن سلمان و برادرانش تركي و خالد و نايف و بندر و راكان، پسران ملک سلمان و به سرقت بردن این اموال در پوشش قراردادهای تسلیحاتی و توسعه حرم مکی و غیره سخن گفت.

وی در ادامه با بیان اینکه براساس قوانین سعودی، شخص پادشاه روزانه 50 میلیون ریال دریافت می کند، تاکید کرد که واقعا پادشاه عربستان هر روز به این مبلغ چه نیازی دارد، افزون بر اینکه روزانه 2 میلیون بشکه نفت سهم پادشاه عربستان از صادرات نفت به کشور های دیگر است و این جدای از عایدات و درآمدهای شاه است.


نشست فوق العاده خاندان سعودی

پیام های سعود بن سيف النصر که در آنها خواستار تغییر سلطنت در آل سعود شده بود، با استقبال چندانی مواجه نشد و تلاش های وی برای واداشتن شاهزادگان سعودی به برگزاری نشستی فوق العاده با هدف بررسی اوضاع حاکم بر عربستان و خاندان حاکم راه به جایی نبرد.


آیا شاهزاده احمد از معادلات خاندان سعودی حذف شده

از تحرکات ملک سلمان در خاندان سعودی و بازدید از برادران و ساکت کردن معارضان داخل خاندان و آغاز تبلیغات گسترده در حمایت از محمد بن سلمان در رسانه های وابسته با تمرکز بر فعالیت های داخلی و خارجی وی در حوزه های سیاسی، نظامی و اقتصادی به ویژه اقدام محمد بن سلمان در اعلام تشکیل ائتلاف نظامی اسلامی علیه تروریسم و ارائه برنامه پیشرفت ملی و اجازه مشارکت زنان در انتخابات شهرداری ها برای اولین بار در تاریخ سعودی تلاش شد تا جای ممکن درباره شخصیت محمد بن سلمان و اقداماتش بزرگ نمایی شود.

روزنامه آمریکایی تایمز مهمترین چالش های پیش روی خاندان سعودی را در نزاع شاهزادگان سعودی، کاهش قیمت نفت، جنگ در یمن، جنگ در سوریه و نقش زنان عربستان ملاحظه و تاکید می کند که این چالش ها مهمترین چالش های پیش روی ملک سلمان در سال 2016 میلادی هستند.

تایمز مهمترین و بزرگترین چالش سیاست داخلی عربستان در سال 2015 میلادی را انتصاب «محمد بن سلمان» 30 ساله، به سمت جانشین ولی عهد و وزیر دفاع این کشور دانست که وی را به سومین شخصیت سعودی در هرم قدرت عربستان ارتقا داد و خاطر نشان کرد:‌ این اولین بار در تاریخ نوین عربستان است که قدرت در دست یک شاخه از خاندان حاکم که تعداد آنها به 15 هزار شاهزاده می رسد، قرار می گیرد.

این روزنامه آمریکایی می افزاید: این انتصاب با جدال شدید و گسترده داخل خاندان سعودی مواجه شد، اما «سایمون هندرسون»، پژوهشگر برجسته امور عربستان در همان زمان تاکید کرد که این انتصاب با هدف هموار کردن راه رسیدن محمد بن سلطان به قدرت صورت گرفته است و در صورت تحقق این امر شاهد تغییر و تحولی عمیق و بزرگ در ساختار و ترکیب قدرت و حکومت عربستان سعودی و افراد خاندان حاکم خواهیم بود.

در همین راستا، پرونده های شاهزاده هایی همچون «احمد بن عبد العزيز» که از جمله شخصیت های بازر سعودی شمرده می شد که می توانست، نقش مهمی در ساختار حکومتی عربستان ایفا کند و آینده خاندان سعودی را نجات دهد و «مقرن بن عبد العزیز» با واداشتن وی به استعفا از سمت ولی عهدی بسته شد تا محمد بن سلمان فرصت و امکان بیشتری برای ظهور در عرصه سیاسی و حکومتی عربستان با تکیه بر سلطنت پدرش بیابد، اما این فرصت تا زمانی برای محمد بن سلمان جوان فراهم است که ملک سلمان در قید حیات باشد، در غیر این صورت با مرگ سلمان، این محمد بن نایف است که به عنوان ولی عهد به سلطنت خواهد رسید و معلوم نیست، در آن زمان محمد بن سلمان به سمت ولی عهدی ارتقا یابد و یا اینکه همانند دوره پدرش تغییر و تحولات در مناصب و سمت ها ایجاد خواهد شد و رسیدن به سلطنت برای او به رویایی دست نیافتنی تبدیل خواهد شد.

محمد بن سلمان و اقدامات جدید

با توجه به آنچه گذشت به نظر می رسد که محمد بن سلمان از شرایط و معادلات حاکم بر خاندان سعودی به خوبی آگاه است، به همین دلیل اقداماتی را جهت کاهش قدرت و اختیارات ولی عهد عربستان آغاز کرده و در اولین گام تلاش دارد، بند محرمانه پرونده مبارزه با تروریسم که از ده سال پیش  تاکنون در اختیار محمد بن نایف، ولی عهد سعودی است، را از دست وی خارج کند و آن را به دست گیرد.

براساس این بند که منابع اختصاص یافته به آن خارج از بودجه سالیانه عربستان سعودی است، روزانه 50 میلیون ریال سعودی در داخل عربستان و 10 میلیون دلار در خارج عربستان و در مجموع 87 میلیون و 500 هزار ریال سعودی امکان هزینه بدون بازخواست وجود دارد و در این راستا محمد بن نایف از ده سال قبل تاکنون حق کامل استفاده از 32 میلیارد ریال سعودی براساس بند سری پرونده مبارزه با تروریسم را به هر شکلی که اراده کند، دارد و هیچ  طرفی هم پاسخ گو نخواهد بود.

اما از آنجا که وزارت کشور سعودی بودجه کافی برای مبارزه با فعالیت های ضد سعودی و خصمانه را دارد، بنابراین محمد بن نایف در عمل بخش اعظم این بودجه را به مصرف شخصی می رساند.
در چنین شرایطی باید گفت که محمد بن نایف طی ده سال در دست داشتن بودجه این بند سری، صدها میلیارد ریال سعودی به جیب زده و اکنون محمد بن سلمان به آن چشم دوخته است.

این اقدام محمد بن سلمان در زمانی کلید خورده که وی تلاش دارد، ائتلافی اسلامی نظامی علیه تروریسم تشکیل دهد و به این بهانه از ملک سلمان خواهد خواست طی فرمانی مسئولیت این بند سری به وی سپرده شود و به این ترتیب محمد بن نایف را یک گام دیگر از قدرت و کرسی سلطنت دور کند.

همان طور که پیشتر اقدام به برکناری «سعد الجبری»، از مشاوران و معاونان بسیار نزدیک محمد بن نایف کرده بود تا پیرامون وی را از یاران وفادار و مرید بن نایف خلوت کند و او را در عرصه سیاست و امنیت عربستان یکه و تنها بگذارد.